18
Senem Aslan
yüksek olduğunu göstermektedir. Başka bir değişle yüksek değerler maddi yoksunluğun
yüksek olduğunu, kurumlardan ve yardımlardan yararlanılamadığını, uygun ev ve güvenli
çevre koşullarına sahip olunmadığını, sosyal katılımcılığın düşük olduğunu ve kültürel en-
tegrasyon ve normlara uymanın başarılmadığını göstermektedir.
Jehoel-Gijsbers ve Vrooman sosyal dışlanma kavramını iki temel boyutta ele almaktadır-
lar. Birinci boyut ile iki dağılım yönü belirlenmektedir: Maddi (gelirler ve mallar) ve maddi
olmayanlar (sosyal haklar gibi). İkinci boyut da aynı şekilde iki yönü belirlemektedir: Sos-
yal ilişkilere ve bağlara işaret eden sosyal bütünleşme ile değerlere ve normlara işaret
eden kültürel bütünleşme.
Yukarıdaki iki temel boyuttan hareketle geliştirdikleri “Sosyal Dışlanma ölçeği” nde maddi
yoksunluk, sosyal haklara ulaşma, sosyal katılımcılık ve kültürel entegrasyon olmak üzere
toplam dört boyut bulunmaktadır. Aşağıdaki tabloda bu boyutlar ve boyutların tanımı ele
alınmaktadır (Bayram ve Sam, 2010, s. 84). Ölçekte sosyal haklara ulaşma iki alt boyutta
ele alınmıştır. Birincisi sosyal haklar bağlamında kurumlardan ve yardımlarda faydalana-
bilmeyi kapsarken, ikinci alt boyut ise güvenli ev ve güvenli çevreden faydalanabilmeyi
kapsamaktadır.
Tablo 1. Sosyal Dışlanma Ölçeğinin Boyutları ve Tanımları
Sosyal Dışlanma
Ölçeği
Tanımı
I. Boyut:
Maddi
Yoksunluk
Zorunlu ödemelerin güçlükle yapılması, maddi durum hakkında
endişelenme, beslenme, giyim, barınma gibi temel gereksinimlerin
yeterince karşılanamaması.
II. Boyut A:
Sosyal
Haklar-Kurum
ve Yardımlardan
Yararlanma
Bireylerin yararına olacak uygulamalardan haklarının verilmemesi.
Başka bir değişle kamu kurumlarından ve yardımlarından
faydalanılamaması.
II. Boyut B:
Sosyal
Haklar-Uygun ev ve
Güvenli Çevre
Yaşanılan çevrenin gürültülü ve kirli olması, çevrede sürekli olaylar
çıkması, komşuluk ilişkilerinin iyi olmaması, kişinin kendini güvende
hissetmemesi, uygun ev ve güvenli çevre koşullarına sahip
olunmaması.
III. Boyut:
Sosyal
Katılımcılık
Kişinin kendisini toplumdan dışlanmış hissetmesi, sosyal ilişki
kurabileceği kişi sayısının çok az olması, sırlarını paylaşabileceği
arkadaşlarının olmaması ya da çok az olması, kişinin arkadaşlarından
çok az sosyal destek görmesi ve diğer insanlarla olan ilişkilerinde
sorun yaşaması.
IV. Boyut:
Kültürel
Entegrasyon,
Normlara Uyma
Kişinin arkadaşlarının yararına olacaksa yalancı şahitlik yapması,
yakalanmadığı sürece kanunları çiğnemesi, ücretli olarak çalışanların
veya işsizlik parası alanların ek bir işte çalışmalarını uygun bulması
ve başkalarının emekli veya sigorta karnelerini kullanarak ücretsiz
muayene olunmasını veya ilaç alınmasını uygun karşılaması.
Kaynak: Bayram N., Sam N., Yaşam Tatmini ve Sosyal Dışlanma, Ekim, 2010, Cilt: 12, sayı:4, sayfa: 79-92, s. 84
