14
Senem Aslan
kalesinde ebeveynlerin sosyal ve ekonomik statülerinin bireylerin sosyal ve ekonomik
statülerinin şekillendirilmesindeki etkilerini araştırmış ve çocukluk yıllarında yaşanan de-
zavantajların yetişkinlik döneminde de devam ettiği ve bu dezavantajların sıklıkla gelecek
nesillere aktarıldığını ortaya konmuştur. Machin S. bireyin büyüme çağında düşük gelirli
ebeveyne sahip olmasının iş gücü piyasasında başarı kazanmakta güçlü bir dezavantaj
olduğu gibi işsizlik ve suç davranışına katılım gibi faktörlere etkisinin de söz konusu olabi-
leceği belirtilmiştir (Machin, 1998, s. 17-21).
Sosyal dışlanmanın maddi boyutu; gelir yoksulluğu ve ailelerin çocuklarına sundukları
maddi varlıklara ulaşmalarındaki kapasite ile ilişkilidir (Morris v.d., 2009, s. 19). Bu neden-
le gencin maddi yoksunluğunu aynı zamanda ailelerin maddi varlıkları ile ilişkilendirmek
mümkündür. Maddi yoksunluk gencin sosyal dışlanmaya maruz kalmasında ve suç davra-
nışına yönelmesinde etkili olabilecek önemli faktörlerden biri olarak ele alınabilir.
Sosyal Haklara Ulaşma
Sosyal dışlanma kavramının genel olarak yapılan tanımı ele alındığında bireyin sosyal
haklara ulaşmasındaki yetersizlik veya yoksunluğa vurgu yapıldığı görülmektedir. Sosyal
haklar bu noktada sosyal dışlanmanın önemli bileşenleri arasında bulunmaktadır (Gough
v.d., 2006, s. 76).
Sosyal haklara erişememe veya tamamen yoksun olma sosyal dışlanma kavramının
önemli unsurlarından birini oluşturmaktadır. Byrne D. bireyin içinde bulunduğu toplum-
da sosyal ve ekonomik fırsatlara katılımının sınırlı olması veya katılımın bulunmadığı du-
rumlarda sosyal dışlanmanın ortaya çıkmasında önemli etkileri olduğunu vurgulamaktadır
(David, 1999, s. 2).
Genç suçluluğunda sosyal dışlanma faktörünün etkisini belirlemede önemli bir boyut olan
sosyal haklar; Jehoel-Gijsbers ve Vrooman tarafından kurumlardan veya yardımlardan ya-
rarlanabilme ile uygun ve güvenli çevrede yaşama olmak üzere iki ayrı başlık altında ele
alınmaktadır (Gerda v.d., 2007, s. 32).
Kurumlardan veya Yardımlardan Yararlanabilme
Bireylerin, ailelerin veya grupların sosyal dışlanmaya maruz kalmalarının belirlenmesinde
temel hizmetlere olan erişimi önemlidir. Pierson J. temel hizmetler kapsamında bireylerin
çeşitli ihtiyaçlarına yönelik olarak hane içi ve hane dışındaki özel ve kamusal özellikteki
hizmetleri ele almaktadır. Hane içi hizmetlerde elektrik, su gibi bireylerin ihtiyaç duyduğu
her tür hane içi hizmeti kapsarken hane dışı hizmetler ise ulaşım, doktor ve hastane v.b.
olanakları kapsamaktadır. Düşük sosyo ekonomik olanaklara sahip veya dezavantajlı böl-
gelerde hane içi ve dışı hizmetlere ulaşmada bireyler sıklıkla engellerle karşılaşmaktadırlar
(Pierson, 2001, s. 15).
