10
Aylin Görgün Baran & M.Tuğba Erdem
Maton & Kervin, 2008, s. 779). Gençlerin bilişim teknolojilerine erişmesi ya da erişememe-
sinin nedenleri daha çok katılım ya da dışlanma çerçevesinde ‘ikinci derece dijital uçurum’
(second level digital divide) ya da ‘dijital eşitsizlik’ (digital inequality) bağlamında incelen-
mektedir (Hargittai, 2002; Hargittai & Hinnan, 2008; Hargittai, 2010; Livingstone & Helsper,
2007). Bu bağlamda yapılan çoğu çalışma internete erişimi olan/olmayan ya da bilgisayar
ve interneti kullanan/kullanmayanlar arasındaki farklılıkları incelemeye odaklanmıştır (Har-
gittai, 2002). Örneğin, Selwyn (2006) çalışmasında, ‘dijital uçurumun’ günümüzün geçerli
bir sorunu olmaya devem ettiğini savunmuş ve bireylerin bilgisayar kullanımından ne de-
recede uzakta olduklarını ve bazılarının da gündelik hayatlarında bilgisayar kullanmama
nedenlerini araştırmıştır. Ancak onun bulgularına göre, yaş, sosyo-ekonomik statü, eğitim,
aile, cinsiyet gibi demografik faktörler ¨kimin nete gireceğini¨; diğer bir deyişle kimin sosyal
olduğu kadar ¨dijital olarak dışlandığını¨ da belirlemektedir (Selwyn, 2006, s. 274).
Öyle ki, dijital eşitsizlik sadece bilgisayar kullanma/kullanmama veya internete erişme/eri-
şememe dikotomik yaklaşımıyla değil (Selwyn, 2006), aynı zamanda cinsiyet, yaş (Loges
& Jung, 2001), eğitim düzeyi ve sosyo-ekonomik statü (Facer & Furlong, 2001) gibi top-
lumsal özelliklerle de ortaya çıkabilir. Bu daha çok gençlerin bilgisayar kullanımları ve in-
ternete erişimlerini sağlayan kaynakların belirlenmesiyle ilgilidir. Ayrıca kimlerin internet ya
da bilgisayar kullanıp kullanamadığından çok bireylerin farklılaşan kullanım yeteneklerinin
de incelenmesi gereklidir. Tüm bunlar değerlendirildiğinde evde erişime sahip olan, inter-
nette daha uzun zaman geçiren, interneti daha çok kullanan çocuk ve gençlerin bilişim
teknolojilerini kullanım yetenekleri daha çok artmaktadır (Livingstone & Helsper, 2007, s.
10). Dahası, gençler arasında bu yeteneklere sahip olmada düşük de olsa cinsiyet farkının
olduğu (Hargittai & Shafer, 2006; Livingstone & Helsper, 2007; Weiser, 2000); ve sosyo-e-
konomik statünün gençlerin erişimine direkt etki ettiği vurgulanmaktadır (Livingstone &
Helsper, 2009, s. 311).
Bireylerin bilişim teknolojilerini verimli bir şekilde kullanmalarına olanak sağlayan kullanım
yetenekleri, literatürde ‘dijital okuryazarlık’ ya da ‘bilgi okuryazarlığı’ ve ‘bilişim teknolo-
jileri yetenekleri’ olarak tanımlanmıştır (Eisenberg, 2010; Liu & Ko, 2016). Bu bağlamda
dijital okur-yazarlık konusundaki araştırmaların, internete bağlanma gibi temel yeteneklere
odaklanan çalışmalar ve internette bir hedefe yönelik bilgiyi bulma, üretme, analiz etme ve
yorumlamaya dayalı uzmanlık gerektiren yeteneklere odaklanan çalışmalar olmak üzere
ikiye ayrıldığı söylenmektedir (Livingstone & Helsper, 2009, s. 312). Yapılan çalışmala-
rın sonuçlarına göre dijital okur-yazarlık arttıkça yetenekler de artmaktadır (Livingstone &
Helsper, 2007, s. 5).
Bu çalışma bağlamında ise gençlerin bilişim teknolojileri kullanım yetenekleri, internet
okuryazarlığı ve bilgisayar kullanım sıklığı, internete bağlanma araçları ve internet kullanımı
ile demografik durum arasındaki ilişkiler incelenmektedir. Yukarıda bahsedildiği gibi genç-
lerin bilişim teknolojilerine dair ‘yetenekleri’ genellenebilir olmadığından dijital eşitsizlikler
ortaya çıkabilir. Tablo.1’de gençlerin mensubu olduğu hanelerin bilgisayar, laptop ve akıllı
telefon sahipliliği, bilgisayar ve internet kullanımı ve internete bağlanılan cihazların özellik-
