GENÇLİK ARAŞTIRMALARI DERGİSİ
151
Zayıflığın Sosyo-Kültürel İnşası Bağlamında Gençlerde Zayıf Bedene Sahip Olmanın Anlamı
Batı kültüründe, özellikle Amerika’da, zayıf olmak; çekicilik, güzellik ve sağlıklı olmak
ile ilişkilendirilirken, obezite ise, kalp hastalıklarına yatkınlık, güçsüz olmak veya kendini
kontrol edememek ve çekici olmamak ile ilişkilendirilmektedir (Feingold, 1990; Marlowe
vd., 1996; Pingitore vd., 1994; Popkin ve Udry 1998; Stunkard, 1996 akt. Walcott, Pratt
ve Patel 2003).
Diğer taraftan zayıf olmak sağlıklı olmakla ilişkilendirilerek bireylere zayıf olmaları yönünde
mesajlar verilmektedir. Örneğin Hastalık Koruma ve Önleme Merkezleri (Centers for Di-
sease Control and Prevention 2003) ve Strauss ve Pollack (2001) tarafından Amerika’da
çocuklar ve gençler arasında kilo alımının arttığı vurgulanarak bu durumun ulusal düzeyde
bir halk sağlığı sorunu olduğu belirtilmiştir (akt. Haff, 2009)
Bununla birlikte sosyo-kültürel açıklamalarda idealleştirilmiş zayıflık ve çekicilik konusu-
nun; feminist teoriler, toplumsal cinsiyet-rol sosyalizasyonu ve kitle iletişim araçları teme-
linde şekillendiğini Heinberg (1997) vurgulamıştır.
Belirtilenler bağlamında kültürün insan bedeninin şekillenmesinde önem taşımakta olduğu
söylenebilir. Bu bağlamda bu araştırmada zayıflığın / zayıf bedene sahip olabilme isteği-
nin yalnızca bireysel bir tercih olarak ele alınmaması ve sosyolojik olarak zayıf bedene sa-
hip olmanın anlamını gençlerin dünyalarından derinlemesine olarak anlamaya çalışmıştır.
Yapılan Araştırmalar Üzerinden Zayıflama İsteğine Bakış
Yapılan literatür taramalarında, zayıflamak ve zayıf bedene sahip olmakla ilgili olarak ya-
pılan araştırmaların öncelikle beden başlığı altında farklı disiplinler tarafından yapıldığı
söylenebilir. Her disiplin kendine ait bakış açısı ve metodolojisiyle konuyu ele almış ve bu
nedenlerle de odaklandıkları noktalarda farklılaşmalar olduğu görülmüştür.
Medikal açıdan yapılan araştırmalarda (Alemdar 2016, Demirel vd., 2005, Gümüş 2014;
Hamurcu vd., 2015, Özkan 2017) bireyi kilo almaya iten nedenler, hormonal bozukluklar, ki-
lonun bireyin yaşamında yarattığı / yaratabileceği sorunlar, yeme alışkanlıkları ve kilo verme
nedenlerine odaklanılmıştır. Sosyal bilimler perspektifinden psikoloji disiplini tarafından ya-
pılan araştırmalarda Cihan ve Bozo (2012), Demiralp vd., (2015), Haspolat ve Kağan (2017),
Kartal Yağız vd., (2016) ve Okumuşoğlu (2017) ise kilolu olmayı depresyon ve bireyin bede-
ninden duyduğu memnuniyetsizlik bağlamında yalnızlık çerçevesinde ele almışlardır.
Diğer taraftan sosyolojik olarak yapılan araştırmalarda (Erden, 2011; Işık, 1998; Nazlı,
2004; 2005; 2006) tarihsel olarak beden kavramı ele alınmış ve bedenin sosyal inşası
üzerinde durulmuştur. Örneğin Nazlı (2005, s. 74) araştırmasında hem Durkheim hem de
Simmel’e göre, farklılıklarına rağmen beden kavramının, toplumsal yaşamın kurulma-
sında önemli bir araç olduğunu belirtmiştir. Toplumsal yaşamın kaynağı olan, toplum-
sal semboller ve etkileşim formlarıyla damgalanan, deneyimleriyle toplumsal ve kültürel
formları oluşturan ‘beden’in, bireyleri toplumsal yaşama bağlantılandırmakta olduğu
ifade edilmiştir.
