112
Ali Eryılmaz & Fatma Altınsoy
Giriş
Ait olma duygusu; bireyler için en temel gerekliliktir (Baumeister ve Leary, 1995, , ss. 497-
529). Bireyler diğer insanlardan ya da kurumlardan değer gördüklerinde ve kabul edildik-
lerinde ait olma duyguları doyuma ulaşmaktadır (Hagerty ve ark., 1992, ss. 172-177). Ait
olma duygusunun yaşandığı çeşitli bağlamlar vardır. Okul da bu bağlamlardan biridir.
Öğrencilerin kendilerini okula ait hissetmeleri, okula aidiyet duygusu kavramıyla incelen-
mektedir. Okula aidiyet duygusu, öğrencinin okuldaki bireyler tarafından hangi ölçüde de-
ğer verildiğine, kabul edildiğine, okul bağlamında gruba dahil olduğuna ve desteklendiği-
ne yönelik bir duygudur. Bir başka deyişle okula aidiyet duygusu; öğrencilerin kendilerini,
okullarının önemli bir parçası olarak hissetme düzeyleridir (Goodenow, 1993, ss. 79-90).
Okula aidiyet duygusunu etkileyen pek çok faktör bulunmaktadır. Bu faktörlerden biri de
öğrencilerin psikolojik ihtiyaçlarının karşılanmasıdır.
İnsanların pek çok bağlamda nasıl geliştiklerini ele alan pek çok kuram vardır. Bu kuram-
lardan biri de öz belirleyicilik kuramıdır (Deci ve Ryan, 1985, ss. 179-211. ; Ryan ve Deci,
2000, ss. 68–78; Walls ve Little, 2005, ss. 23-31). Bu kuram; bireyin davranışlarını düzen-
lemesinde ve kararlarında dış faktörlerden çok içsel dinamiklerinin harekete geçmesi ve
özgür seçimler yapabilmesi olarak tanımlanmaktadır (Deci ve Ryan, 2000, ss. 68–78). Öz
belirleyicilik kuramı temelinde gerçekleştirilen çalışmalarda, öğrencilerin okula ve okulda
gerçekleştirilen aktivitelere ilgi duymalarını sağlayan etkenler üzerinde durulmuştur (Furrer
ve Skinner, 2003, ss. 148-162; Ryan ve Deci, 2000, ss. 68–78; Wentzel, 1999, ss. 76-97).
Bu doğrultuda, öğrencilerin okuldaki başarılarını ve motivasyonlarını etkileyen en önemli
faktör, doğuştan getirilen üç temel psikolojik ihtiyacın karşılanmasıdır (Pittman ve Rich-
mond, 2007, ss. 270-290). Bu ihtiyaçlardan yetkinlik ihtiyacı; bireyin herhangi bir görev
durumunda ya da çevreyle etkileşime geçmesinde kendisini etkili bir birey olarak görme-
sidir. Özerklik ihtiyacı, bireyin özgür seçim hakkının olması ve özgürce kendi isteklerini
gerçekleştirmesidir. Bireyin diğer insanlarla olumlu duygusal bağlar temelinde ilişkiler kur-
ması da ait olma ihtiyacı ve bu ihtiyacın giderilmesi anlamına gelmektedir (Deci ve Ryan,
1991, ss. 237- 288; Ryan ve Deci, 2000, ss. 68–78).
Literatür incelendiğinde, okulu toplumun küçültülmüş bir hali olarak gören bilim adamları
(Hagerty ve ark., 1992, ss. 172-177; Solomon, Watson, Battisch, Schaps, ve Delucchi,
1996, ss. 719-748; Ma, 2003, ss. 340-349), okula aidiyet duygusunun önemi üzerin-
de durmaktadırlar. Bu konuda yapılan çalışmalar çoğunlukla öğrencilerin okula aidiyet
duygusunun öğrencilerin başarıları üzerindeki etkileri üzerine yoğunlaşmaktadır (Nichols,
2008, ss.145-169; Ma, 2010, ss. 340-349; Osterman, 2002, ss. 323-367). Örneğin ilgili
literatürde okula aidiyet duygusunun; başarı ve motivasyon (Faircloth ve Hamm, 2005,
ss. 293-309; Furrer ve Skinner, 2003, ss. 148-162), okula devam kararları (Nichols, 2008,
ss.145-169), okul terki (Ma, 2010, ss. 340-349), gibi değişkenlerle ilişkili olduğu belirtil-
mektedir. Bu sonuç değişkenlerinin yanında öğrencilerin okullarda psikolojik ihtiyaçları-
